[RAHGOZAR]

سلیمانی، عضو فعال گروه تواشیح «محراب» می‌گوید: در سفرمان به هندوستان در سال ۸۴، در ۶۵ مسجد از مساجد اهل‌تسنن و تشیع اجرا داشتیم. در مساجد اهل‌تسنن فقراتی از مناجات امیرالمؤمنین(ع) هم خواندیم که مورد استقبال بسیار آنان واقع شد.
وارث: محسن سلیمانی‌زاد، یکی از اعضای گروه تواشیح نام‌آشنای «محراب» است که شاید اجراهای متعددی از این گروه در حافظه بسیاری ثبت شده باشد. او به همراه گروهی که قاطبه‌اش را جوانان تشکیل می‌دادند، سال 75 گروه «محراب» را به سرپرستی محمدجواد مکرمی راه‌اندازی کرده‌اند. گروه هفت نفره‌ای که از یک جمع ساده قرآنی کار خود را آغاز کرده‌اند. گروه محراب نیز مانند اغلب گرو‌ه‌های تواشیح دیگر، کار خود را از قرائت حرفه‌ای قرآن آغاز کرده‌‌اند و هر کدام در میان مسابقات استانی و کشوری توانسته‌ اند مقامات متعدد قرآنی را از آنِ خود کنند تا گروه محراب متشکل از استعدادهایی باشد که توانسته‌اند در عرصه فعالیت‌های قرآنی به گوشه‌ای از تخصص‌های قرآنی دست یابند.

گروه محراب توانسته است اجراهای ماندگاری را در حرم مطهر رضوی، صدا و سیما، سازمان ملی جوانان، جمعیت هلال احمر، وزارت آموزش و پرورش، کنگره بزرگداشت شهید باکری، بنیاد فرهنگی شهید مطهری، نیروی مقاومت بسیج، سازمان حج و زیارت و... در اذهان مردمی ثبت کنند. گروه «محراب» طی سال‌های درخشش خود توانسته است بر اساس فعالیت‌ها و اجراهای مطلوبی که به ثمر رسانده به کشورهای متعددی اعزام شده و به اجرای تواشیح بپردازد. محسن سلیمانی‌زاد در این گفت‌وگو به بیان نکاتی در خصوص اعزام‌های خارج از کشور، بررسی وضعیت آموزش تواشیح در کشور، تأثیر اعزام به عنوان امری تبلیغی در عرصه فرهنگی جمهوری اسلامی، سطح تواشیح در ایران و ساختار شکنی در بحث ورود موسیقی به تواشیح پرداخت که این گفت‌وگو به شرح ذیل منتشر می‌شود:

به عنوان سوال نخست، از آغاز کارتان بگویید، معمولاً آغاز کار گروه‌های تواشیح از قرائت قرآن شروع می‌شود. حلقه شما در ابتدا از کجا شکل گرفت و چه مسیری را طی کرد تا به اینجا رسید؟

قبل از اینکه گروه با شکل فعلی شکل گیرد، بچه‌ها قاریان قرآن بودند و برای خودشان گروه‌هایی داشتند ما همدیگر را در برنامه‌های مختلفی پیدا کردیم که در سال 75 شکل گرفت و بعد گذشت سال‌های متوالی اجرا و فعالیت مستمر به صورت فعلی در آمد. ما در کنار اجرای تواشیح در کنار تمارین خود از قرائت قرآن غافل نشدیم قرآن هم قرائت می‌کنیم. بچه‌ها در مسابقات مختلف رتبه‌های کشوری متعددی را کسب کرده بودند. محمد مکرمی نفر اول قرائت قرآن در سال 74 بود که در میان 30 کشور مقام نخست را کسب کرد. همه اعضا تحصیلات قرآنی و فعالیت‌های این چنینی دارند.

در وضعیت عمومی اعزام قاریان و گروه‌های تواشیح به خارج از کشور، شرایطی حاکم بود که ما رغبتی نداشتیم به این شرایط کشوری ادامه دهیم. یکی از شرایط اعزام به خارج، رتبه کشوری بود که ما قاعدتا چون شامل رتبه‌های کشوری نشدیم نباید شامل اعزام هم می‌شدیم. نمی‌خواهم بگویم با رابطه‌های خاص رفتیم اما توجه مسئولان به کیفیت کار گروه، عامل اعزام ما به کشورهای مختلف بود. چون مسئولان می‌خواستند کارهای قوی را به کشورها اعزام کنند فعالیت‌های ما را توجه قرار گرفت.

وقتی به کشورهای مختلف می‌رویم باید آبروداری کنیم باید تنها به فکر وجهه بین‌المللی جمهوری اسلامی توجه کنیم. اصلا فکر مزیات و یا شهرتی که برایمان رقم می‌خورد نباشیم. برخی گروه‌ها با وجود اینکه مقام کشوری دارند، کل سال خود را روی مقام‌‌های کشوری متمرکز شده، از پیشرفت باز مانده و روی چند کار متوقف می‌شوند. باید به آبروی کشور توجه کرد.

طی 17 سال فعالیتی که در قالب گروه تواشیح «محراب» داشته‌اید به چه کشورهایی اعزام شده‌اید؟ از خاطرات اعزام‌ها بگویید:

مفتی اعظم مسکو برای آموزش تواشیح از ما دعوت رسمی کرد

اولین سفرمان در سال 81 اتفاق افتاد که کشور «روسیه» بود. برای تبلیغ دین اسلام در ماه رمضان به این کشور رفتیم. برنامه‌ها و اجرای تواشیح ما در آن کشور به قدری مورد توجه و استقبال قرار گرفت که مفتی اعظم مسجد جامع مسکو از ما دعوت کرد تا برای آموزش تواشیح در آن منطقه سفر دوباره‌ای به روسیه داشته باشیم. این سفر به عنوان اولین سفر خاطرات جالبی را برای ما رقم زد. آن موقع روسیه با چچن در جنگ بود و این جنگ سفر را از حساسیت‌های خاصی بهره‌مند می‌کرد. اکثریت مردم از مسلمانان دل خوشی نداشتند اما وقتی کارها و اجراهای ما مورد توجه و استقبال آن‌ها قرار گرفت، گویی علقه‌‌ای در میان مردم آنجا نسبت به مسلمانان و ایرانیان شکل گرفت. در میان خشونت‌هایی که وجود داشت محبتی ایجاد شد و سفر را به شکل مطلوبی تغییر داد.

ایرانیان مقیم سن‌پترزبورگ با هزینه خود ما را دعوت کردند

ایرانی‌های مقیم «سن‌پترزبورگ» شدت رضایتشان از اجرای تواشیح گروه «محراب» به قدری بود که ما را با هزینه خودشان به منطقه خود دعوت کردند و این اقبال برای جمهوری اسلامی ایران خیر و برکت بسیاری داشت. با اینکه سفر ما فقط به روسیه بود اما به درخواست ایرانیان مقیم سن‌پترزبورگ به آنجا هم رفتیم و اجراهایی داشتیم. ما در قالب گروه محراب اما به عنوان سفیران کشور ایران آنجا فعالیت داشتیم و توانستیم در حد وسع خود شکل مثبتی و رضایت‌مندی را از فرهنگ کشور به آن‌ها عرضه کنیم.

در 65 مسجد هندوستان تواشیح خواندیم/ استقبال اهل تسنن از مناجات امیرالمؤمنین(ع)

سفر بعدی گروه محراب به کشور هندوستان بود، این سفر در سال 84 اتفاق افتاد و جزء سفرات پرثمر گروه تواشیح ما به شمار می‌آید. ما در 65 مسجد از مساجد اهل تسنن و چند مسجد اهل تشیع اجرای تواشیح داشتیم، اهل تسنن کشور هندوستان رفتار جالب و خوبی با ما داشتند، در میان اجراهایی که برای آن‌ها داشتیم در مساجد اهل تسنن از مناجات امیرالمومنین(ع) هم می‌خواندیم و چیزی که جالب بود اقبال بیش از حد اهل تسنن هندوستان به این مناجات‌ها بود که بسیار مورد توجه واقع شد. برای رایزن فرهنگی و سفارت هم اجراهای متعددی داشتیم که به خوبی انجام شد.

سفر صربستان سومین سفر گروه تواشیح «محراب» بود. در کشور صربستان به مناطق مختلفی رفتیم و اجرا داشتیم، تمرکز ما در این سفر در منطقه خاصی نبود، شهرهای مختلف مرز مجارستان، عثمانی و... را سر زدیم و خدا را شکر اجراهای پرثمری برایمان رقم زده شد. گاهی در روز پنج اجرا داشتیم با وجود همه خستگی‌ها به خاطر نتیجه دادن اجرای تواشیح شارژ می‌شدیم. در یکی از شهرهای صربستان جذابیت خاصی برای مردم آن منطقه ایجاد شد و نتیجه این جذابیت دعوت ما به یک مراسم شب‌نشینی بود. مسلمانان آنجا ما را به شب نشینی و گعده‌ای دعوت کردند که هم برای خودمان هم آن‌ها که مذهب‌شان با ما فرق داشت بسیار جالب بود. با توجه به اینکه شیعه و سنی بودیم و آن‌ها از اهل تسنن‌های تندرویی بودند اما بحث‌های سالم و موفقی داشتیم.

سلفی‌ها دوبار در تونس به ما حمله کردند

یکی دیگر از سفرهای ما سفر به کشور تونس بود که در سال 89 صورت گرفت، در ماه مبارک رمضان رفتیم. این سفر، سفر پر خطری بود. سلفی‌ها دو بار به گروه محراب حمله کردند و جاده را بستند، یکی از اجراهای گروه را کنسل کردند. آن موقع سلفی‌ها را به شکل جنایات امروزی تکفیری‌ها نمی‌شناختیم فکر می‌کردیم از اراذل و اوباش هستند، تازه الان خطر تکفیری‌ها را می‌فهمیم. دادگستری و وزیر ارشاد تونس در ادامه سفر به خاطر این قضایای پیش آمده از ما عذرخواهی کرد.

این سفر در ایام جشنواره استقلال تونس از ما دعوت شد و خواستند تواشیح را با موسیقی اجرا کنیم و چندین تن از اساتید خوب موسیقی با ما همراه شدند. موسیقی رسمی و ملی تونس را هم کار کردیم و جزء اجراهای ما بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت. با توجه به اینکه خیلی‌ها می‌دانستند ما شیعه و ایرانی هستند اما با این حال راه را بر ما بستند و نگذاشتند وارد محل اجرا شویم و به این ترتیب اجراهای ما را کنسل کردند. هتلی که در آن ساکن بودیم مورد هجوم قرار گرفت ولی علی‌رغم سختی‌های سفر تاثیرات خوبی را مشاهده کردیم.

سفر امارات هم یک ماه پیش آخرین سفر گروه محراب بود. ما در میان مسلمانان، شیعیان و تسنن کشور دوبی اجرا کردیم همان‌ها از ما خواستند در ابوظبی اجرا داشته باشیم با توجه به اینکه هفته وحدت بود میان علمای اهل تسنن طراز اول مسجد دوبی اجراهای متفاوتی را ارائه کردیم که به لطف اهل بیت مورد توجه و اقبال زیادی قرار گرفت.

اعزام قاریان و یا گروه‌های تواشیح به کشورهای دیگر چقدر می‌تواند در انتقال معارف شیعه و گفتمان انقلاب اسلامی مؤثر باشد؟

اعزام قاریان و یا گروه‌های تواشیح به خارج از کشور اگر طبق برنامه‌ریزی و با هدف و مدیریت صحیح اتفاق بیفتد تأثیر به سزایی در معرفی انقلاب اسلامی، معارف شیعه و آرمان‌های جمهوری اسلامی خواهد داشت که از نگاه هیچ مسئولی نباید دور بماند اما اگر این اتفاق بدون مدیریت و برنامه‌ریزی دنبال شود بدترین ثمرات را به بار خواهد آورد. ما وقتی به کشور هند اعزام شدیم یکی از قاریانی که مقام بین‌المللی هم داشت با ما همراه بود. قرائتش به قدری ضعیف بود که کشور ایران در میان آن محفل و نمایندگان دیگر کشورهای سرکشته شدف افرادی که اعزام می‌شوند نباید در فعالیت خود کم بگذارند. وقتی ما به عنوان سفیران فرهنگی به قرائت و یا اجرای تواشیح می‌پردازیم باید بُعد بین‌المللی کشور را برجسته کنیم و به عنوان یک اقدام استراتژیک به آن نگاه کنیم.

روس‌ها می‌گفتند ایران را به عنوان کشور خمینی می‌شناسیم

افراد نباید تحت هیچ شرایطی در اعزام‌ها کم بگذارند شاید قرار باشد اتفاقی بیفتد که آبروی ایران در آن محفل محک بخورد در کشور هند وقتی قاریان دیگر کشورها قرائت کردند حاشیه‌های برای ایران ایجاد شد و گفتند که قاری ایرانی کم آورده است. در صورتی که قاری کشور ما گفت اگر می‌دانستم سطح دیگر قاریان در چه حدی است حتما تلاوت بهتر و درخشان‌تری را ارائه می‌کردم.

این اعزام‌ها در معرفی کشور و فرهنگ انقلاب تأثیر زیادی دارد. آنجا وقتی می‌گوییم ایران را به چه می‌شناختید می‌گفتند خمینی. ما را به امام‌مان می‌شناسند. در روسیه چند نفر بعد از اجرای تواشیح گفتند کارتان عالی بود و از ما استقبال گرمی کردند. متاسفانه به خاطر فرهنگ غلط و تبلیغات مسموم تصوراتی مانند تروریسم در ذهن برخی از آن ها وجود داشت اما وقتی از آن‌ها پرسیدیم ایران را با چه مؤلفه دیگری می‌شناسید؟ گفتند به کشور خمینی می‌شناسیم. ما آبرویمان را از امام خمینی(ره) گرفته‌ایم. تا می‌فهمند افرادی از ایران هستند همین نام کشور ایران خودش تبلیغ محسوب می‌شود.


تواشیح در ایران نسبت به کشورهای دیگر چقدر پیشرفت داشته و جایگاه فعلی و سطح ایران در این هنر اسلامی چگونه است؟

مصر دیگر حرف اول را نمی‌زند

ایران رشد بسیاری داشته است. ایران زمانی از گروه‌هایی مثل اسوه تقلید می‌کرد. از اوایل انقلاب دهه‌ای داشتیم که ورود ما به تواشیح باعث قدرت دادن به تواشیح شد. ما الان نسل دوم و سوم این عرصه هستیم اما الان نسل‌های چهارم و پنجم تواشیح که شاگردان ما محسوب می‌شوند، هم دارند وارد این عرصه می‌شوند و این ورود به کار قدرت داده دیگر مصر حرف اول را نمی‌زند. دوره‌ای بعد از مصر سوریه هم کارهای قوی‌ای ارائه کرد و بوسنی هرز گوین نیز وارد این عرصه شدیم. در دوران جنگ خودش با صربستان فعالیت کرد. برای آن‌ها تواشیح و تکخوانی و ابتهال هم بود و ما تقلید می‌کردیم. اما الان تقلیدی در کار نیست خودمان رشد کرده‌ایم حرفی برای گفتن داریم. تاکید مقام معظم رهبری هم بود و گفتن تواشیح را با فارسی همراه کنید که همه‌فهم شود و ما سعی کردیم در راستای منویات رهبری فارسی و عربی را با هم داشته باشیم تا مصداق حرف ایشان بشویم.

درمورد ورود موسیقی به تواشیح بگویید برخی معتقدند نوعی ساختار شکنی اتفاق افتاده است، علت مخالفت ورود موسیقی به تواشیح چیست و در چه کشورهایی این اتفاق افتاده است؟

موسیقی تازه وارد تواشیح نشده است، مثلاً ورود پیامبر به شهر مدینه طلع بدر علینا با دف همراه بوده است؛ همه کارهایی که ما انجام می‌دهیم، مثل قرائت قرآن ملودی و موسیقیایی خودش را دارد. حالا استفاده با آلات موسیقی وارد این عرصه شد که واقعاً هم یک ساختار شکنی بود. برخی گروه‌ها رعایت کردند خود ما زنگ می‌زدیم دفتر مراجع حکم‌اش را پرسیدیم، می‌گفتند لزومی نیست که ما کار را حتما بشنویم، شما ببینید غنا هست یا نه؟ می‌گفتیم نه غنا نیست.

در مسکو به خاطر اجرای گروه محراب، نماز جمعه را به تعویق انداختند

تواشیح، موسیقی الهی است شنیدنش با موسیقی خوانندگان فرق دارد موافق‌ها و مخالفانی دارد برخی وارد این عرصه شدند اما برخی نخواستند این اتفاق بیفتد که به تشخیص خودشان ربط دارد. ما تشخیص‌مان اینطور بود که وارد این عرصه شویم و در کشورهایی مانند روسیه کارهای با موسیقی‌مان خیلی مورد توجه قرار گرفت در مسجد جامع مسکو کار آهنگی خواستند گفتیم اینجا مسجد است گفتند ما اینجا کنسرت هم داشتیم، و اصول اهل تسنن با اهل تشیع فرق دارد. خیلی استقبال شد نماز جمعه‌شان را به خاطر اجرای ما به تاخیر انداختند.

ما با فرهنگ خودمان موسیقی را وارد تواشیح کردیم. با در نظر گرفتن حرمت و شرایط، موسیقی را وارد کار تواشیح کردیم و در این زمینه فعالیت‌هایی صورت دادیم. برخی جاها کار غیر آهنگین جواب نمی‌دهد و برخی از عوام مردم می‌گویند این تواشیح نیست و نام آن را روضه‌خوانی می‌گذارند. نشاطی که در قالب موسیقی ایجاد می‌کند خیلی ماثرتر است ولی باید حرمت‌ها رعایت شود. برخی مواقع بوده است که ما هزینه کردیم و برای کار موسیقی ساخته‌اند اما تشخیص داده‌ایم که شاید اجرای این اثر متناسب با شأن اسامی که در تواشیح خوانده می‌شود نباشد.

خاطرات دیدار با مقام معظم رهبری

از خاطرات دیدارتان با مقام معظم رهبری بگویید:

با مقام معظم رهبری دو دیدار داشته‌ایم؛ یکی از این دیدارها عمومی و دیگری خصوصی بود. دیدار عمومی ما در سال 90 اتفاق افتاد روز کارگر چند روز قبل از روز معلم بود. پیش از دیدار رهبری هفته‌های متمادی را روی اثری کار کردیم تا در مقابل ایشان اجرای موفقی داشته باشیم که خدا را شکر اجرای خوبی شد. ایشان در میان صحبت‌هایشان به اجرای گروه ما اشاره کردند و گفتند حرف‌های بنده را گروه تواشیح محراب زد که اگر اینطور باشیم کشور به این سمت و سو می‌رود.

دیدار خصوصی ما با رهبری در سال 82 بود در جمعی خصوصی خدمت ایشان رسیدیم اما فرصت نشد تا تواشیح بخوانیم. ایشان به گروه ما اشاره‌ای کردند و گفتند که به جلو برویم و بابت اینکه وقت نشد تا برایشان تواشیح اجرا کنیم ما را مورد تفقد و دلجویی قرار داده و با اینکه اصلاً انتظارش را نداشتیم از ما عذرخواهی کردند که خضوع و صمیمیت ایشان در این مورد ما را به شگفت آورده بود.